Użytek ekologiczny pod nazwą „Źródliska w Zakawiu”
Użytkiem ekologicznym pod nazwą „Źródliska w Zakawiu” objęty został uchwałą Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej nr XXX/574/2004 z dnia 25 sierpnia 2004r obszar zespołu źródeł o powierzchni 1,69 ha, stanowiący strefę zasilania rzeki Bobrek, położony w rejonie osiedla Zakawie, obręb Strzemieszyce Wielkie, karta mapy 10 obejmujący część działek Skarbu Państwa nr 1557/4 (Ps VI), 1630/4 (Lz, N, Ps VI), 1616 (N), 1511/13 (W) oraz działkę nr 1615.
Granica użytku ekologicznego od północy przebiega wzdłuż krawędzi wykopu, następnie prawym brzegiem rowu do podstawy podcięcia nasypu, potem na wschód do granicy lasu, dalej jego skrajem, a na północnym wschodzie wzdłuż drogi do krawędzi nasypu.
Źródliska w Zakawiu leżą w rejonie stykowym utworów triasowych (margle dolomityczne i dolomity) i piaskami akumulacji wodno-lodowcowej u podnóża kompleksu wzniesień (góra Gieraska 340 m n.p.m. i góra Wielka 368 m n.p.m.). Same źródła leżą na wysokości 302 m n.p.m.
Źródła te stanowią strefę zasilania rzeki Bobrek uchodzącej do Białej Przemszy w rejonie jej połączenia z Przemszą. Strefę zasilania źródeł stanowi obszar triasowych wychodni Garbu Tarnogórskiego. Budujące go skały leżą na nieprzepuszczalnym podłożu dolnotriasowym i permskim, zbudowanym z osadów ilastych, piaszczystych i zlepieńcowych. Te odsłaniające się u podnóża wzniesień nieprzepuszczalne warstwy sprzyjają tworzeniu się nad nimi strefy wysięków wód krążących w nadległych uszczelnionych skałach triasowych.
Ustanowienie użytku ekologicznego ma na celu zachowanie źródeł, z których wypływa cenna wapniowo-magnezowa woda. W misie źródliskowej i sąsiadującym oczku wodnym wykształciły się interesujące, cenne biocenozy źródliskowe z zespołem gatunków wskaźnikowych dla czystych, chłodnych wód. Obok cennych biocenoz źródliskowych w rejonie tym zachowały się fragmenty muraw kserotermicznych a w niższych partiach fragmenty łąk trzęślicowych z udziałem rzadkich i chronionych gatunków roślin, spośród których ochroną ścisłą objęte są: kukułka (storczyk) plamista Dactylorhiza maculata, kruszczyk błotny, Epipactis palustris, kosaciec syberyjski Iris sybirica, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus.
Bogata jest także fauna na tym obszarze. W wodzie źródliska odnotowane zostały takie wskaźniki czystych, chłodnych, dobrze natlenionych wód jak: wypławek kątogłowy Dugesia gonocephala, kiełż zdrojowy Gammarus pulex, larwy jętek i chruścików. Stwierdzono także obecność licznej populacji rzadkiego ślimaka – błotniarki Lymnaea occulta. Jest to piąte stanowisko tego gatunku w Polsce.
Spośród licznych gatunków kręgowców aż 31 znajduje się pod ochrona gatunkową.
Pomniki przyrody
Uchwałą Rady Miejskiej nr XXX/572/2004 z dnia 25 sierpnia 2004 roku ustanowiono pomnikiem przyrody drzewo z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pod nazwą „Dąb Wolności” o obwodzie pnia mierzonym na wysokości 130 cm nad ziemią, wynoszącym 161cm, rosnący na działce nr 117/2, karta mapy 108 (rodzaj użytku: teren rekreacyjno - wypoczynkowy), stanowiącej własność Gminy Dąbrowa Górnicza, położonej przy ulicy Górniczej. Ustanowienie ochrony ma na celu zachowanie cennego tworu przyrody żywej ze względu na jego szczególną wartość historyczną.
Uchwałą Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej nr XXX/573/2004 z dnia 25 sierpnia 2004 roku ustanowiono pomnikami przyrody dwa drzewa z gatunku buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodach pni mierzonych na wysokości 130 cm nad ziemią wynoszących 270cm i 290 cm, rosnące w rejonie ulicy Podbuczyny, na działce Skarbu Państwa nr 896/22 karta mapy 2, Obręb Ujejsce, (rodzaj użytku: las III), będącej w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego – Lasy Państwowe – Nadleśnictwa Siewierz.
Ustanowienie ochrony ma na celu zachowanie cennych tworów przyrody żywej ze względu na ich szczególną wartość przyrodniczą i krajobrazową.
Drzewa te rosną na skraju lasu i szczególnie wyróżniają się wśród zwartego, młodszego drzewostanu bukowego, który prawie w całości pokrywa Górę Bukową.
Informację wytworzyła: Liliana Oziębłowska